Özet Bilgi:

Anadolu toprakları çok eski tarihlerden günümüze kadar pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Bu uygarlıkların arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılması sırasında yapılması gereken harita ölçüm mühendislik işleri, önemli bir zenginliğimiz olan tarihi ve kültürel mirasın korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Osmaniye İli Düziçi İlçesi Neronias-Eirenopolis kurtarma kazısı alanında, kazı başlangıcından itibaren yapılan tüm harita ölçüm çalışmaları ve kullanılan yöntemler detaylı bir şekilde açıklanmış, bu gibi çalışma alanlarında uygulama yapan haritacıların dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.

Anadolu toprakları eski çağlardan günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlerin arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılması sırasında yapılması gereken yüzey mühendisliği çalışmaları, önemli bir zenginlik olan tarihi ve kültürel mirasın korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Osmaniye İli Düziçi İlçesi NeroniasEirenopolis kurtarma kazısı alanında kazı başlangıcından itibaren kullanılan tüm yüzey mühendisliği çalışmaları ve yöntemleri detaylı olarak anlatılmış ve uygulamayı yapan sörveyörlere dikkat edilmesi gereken hususlar detaylı olarak anlatılmıştır. bu tür çalışma alanlarında bahsedilmekte ve önerilmektedir.


Giriş (1):

     Arkeoloji; geçmişte yaşanmış insan topluluklarını, kültürlerini, cemiyetsel kumpaslarını ve politik münasebetlerini günümüze kadar gelen parasal kaynaklara katlanarak araştıran ve açıklayan bilim dalıdır Özdoğan, 2011: 23. Daha Önceki Yunan orijinli olan bu kelime daha önceki anlamına gelen “arkhaios” ve bilim anlamına gelen “logos” kelimelerinden türetilmiştir. Geçmişten günümüze kalan her çeşitte parasal yapıtı araştıran bilimdir Saltuk, 1989: 29.Arkeoloji insanların geçmişi bilmelerini sağlayan bir Bilim dalıdır. Yazılı tarihten evvel yaşamış insanlara ait bilgi verir. Arkeologlar çalışmalarını çoğunlukla daha öncekinden insanların yaşadıkları zannedilen yerlerde kazılar yaparak yürütürler. Tarih süresince devrilen her kentin üstüne yenisi yapılageldiğinden daha önceki mesken alanları genellikle toprağın altında kalır Sarı, 2016.

     Ülkemiz, arkeolojik anlamda daha önceki tarihlerden günümüze kadar bir hayli safhalara sahiptir. Anadolu toprakları; en daha önceki mesken tarihinden başlamak üzere günümüze kadar minik büyük bir hayli medeniliğe konut sahipliği yapmıştır. Bu sebeple yapılan tüm arkeolojik araştırmalar hem ülkemizin hem de insanlık tarihi asıllarının ortaya çıkarılması açısından büyük ehemmiyet taşımaktadır Ozulu vd., 2012: 1.

Demirkesen vd, 2005’de; “İnsanlık açısından büyük ehemmiyet taşıyan tarihi ve kültürel
bedellerin korunması sürecinde bu kıymetlere ait jeoinformasyon arşivinin oluşturulmasında,
meşru ve teknik bilgilerin oluşturulmasında; uzaktan idrak etme, mimari fotogrametri,
coğrafi bilgi sistemleri CBS, küresel konum tanımlama sistemi GPS ve yersel ölçme
tekniklerinin kullanılması açısından harita mühendislerine büyük mesullük ve vazifeler
düşmektedir” denemektedir. Arkeolojik kazı çalışmalarında harita ölçüm uygulamaları genel olarak; arkeolojik viranenin yakından araştırılması, belgelenmesi, mimarlık tarihi açısından değerlendirilmesi ve onarım projeleri hazırlanabilmesi için mevcut gidişatının ölçekli çizimlerle anlatımıdır URL_1. Böylece arkeolojik kazı alanlarının ülke sisteminde oluşturulan haritalarda yer almaları sağlanmakta, mekânsal ve zamansal incelemeleri yapılabilmektedir Capra vd., 2002: 93-94.

     Bu sebeple arkeolojik kazı alanlarında harita ölçüm mühendislik uygulamalarının yapılması gerekmektedir. Bu haritalama operasyonları günümüzde çoğunlukla total stationlar, uydu bazlı evrensel konum tanımlama sistemleri GNSS ve öteki usuller kullanılarak yapılabilmektedir. Total stationlar kullanılarak yapılan ölçüm harekâtlarına başlamadan evvel üç boyutlu X,Y,Z apsisleri duyarlı olarak tanımlanmış olan nirengi veya poligon noktalarına ihtiyaç duyulmaktadır Hayakawa ve Tsumura, 2009. 2000’li yıllardan bu yana kullanımı süratle çoğalmakta olan GNSS ile arkeolojik kazı alanlarının haritalanması çok daha süratli ve doğru bir biçimde yapılabilmektedir İlçi ve Ozulu, 2016: 3.

KAZI ALANI: OSMANİYE İLİ DÜZİÇİ İLÇESİ

    Osmaniye, Doğu Akdeniz Bölgesinde; Çukurova’nın doğusunda Ceyhan Nehri’nin doğu yakasındaki yararlı topraklarda yer almaktadır. Doğuda Gaziantep, güneyde Hatay, batıda Adana, kuzeyde ise Kahramanmaraş şehirleri ile çevrilidir. Beynelmilel karayolu D400 ve Gaziantep-Tarsus otobanı TEM ve hatta demiryolunun geçtiği rota binlerce seneden beri "Maraş Yolu" olarak kullanılmıştır. Bu rota Çukurova ile doğu arasında bir köprü olmuştur. 1933 senesinde ilçe yapılarak Adana’ya bağlanan Osmaniye, 24.10.1996 tarihinde Türkiye’nin 80. şehri olarak yeni yönetimsel yapısına kavuşmuştur URL_2.

    Şehrin yüzölçümü 3222 km2 olup, deniz seviyesinden 121 m. yükseklikte ve Akdeniz’e 20 kilometre mesafededir. Osmaniye coğrafi alan itibariyle Türkiye’nin 67. büyük şehridir. Osmaniye kuzey yarımkürede 35° 52’ – 36° 42’ doğu meridyenleri ile 36° 57’ – 37° 45’ kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Osmaniye Şehri’nin en güneyi ve en kuzeyi arasındaki kuş uçuşu mesafe 88 kilometre, en doğusu ile en batısı arasındaki kuş uçuşu mesafe 74 kilometre, şehir coğrafi etrafı 303 kilometre’dir Fig. 1.

Osmaniye Şehri Düziçi İlçesinde yapılan tarihi kazılarda Hitit medeniliğine ait yapıtlara tesadüfülmüştür URL_3. Bugünkü Haruniye, yeni adı ile Düziçi, Büyük Abbasi Halifesi Harun Reşit’in uç beyi olan Faraç Bey tarafından 699 senesinde kurulmuştur. Düziçi bölgesinin 8. yüzyılda ismi, Maraş ile Anazarbus arasında bulunan Şuguru Saimiye idi. Daha Önceki adı ile Harunabat olan Haruniye, adını Büyük Abbasi Halifesi Harun Reşit’deri almaktadır. Haruniye sırasıyla Bizanslılar, Hamdaniler, Haçlılar ve Selçuklular yönetinde kalmış olup, 1516 senesinde Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır URL_4.

(Fig. 1: Osmaniye İli Düziçi İlçesinin konumu URL_3)

     Düziçi ilçesi kendi adını aldığı Düziçi ovasının kenarında kurulmuş olup, çevreyi dağlarla çevrilidir. Yeryüzü bakımından Düziçi ovasının dışında her yer dağlık ve engebedir. İlçenin yüzölçümü 460.90 km² dir. Natürel nebat örtüsü maki olup 700-800 metreden sonra çam ve yayvan yapraklı ağaçların oluşturduğu ormanlarla karşılaşılır. İlçenin kuzey ve batısını çizen Ceyhan nehri en büyük nehridir. İlçenin kuzeybatısında Kadirli, kuzeydoğusunda Kahramanmaraş şehrinin Hatırlayın ilçesi, doğusunda Amanos Dağları ve Bahçe ilçesi, güneybatısında ise Osmaniye şehri yer almaktadır. Osmaniye şehir merkezine 32 kilometre. mesafede olan Düziçi ilçesindeki ehemmiyetli yapılar Harun Reşit kalesi, Saman kalesi ve Kurtlar kalesidir. Düldül dağı eteğinde Haruniye kaplıcası ilçenin en ehemmiyetli termal turizm merkezidir URL_4.Dağlık ve ovalık olmak üzere iki değişik kısımdan oluşan Kilikia’nın çoğunlukla ovalardan alana gelmiş bereketli topraklara sahip olan kesimi Kilikia Pedias olarak adlandırılır. Antik Yarıyıl’in Ovalık Kilikia’sı -Kilikia Pedias neredeyse bugünün Çukurova’sı ile örtüşür. Seyhan ve Ceyhan akarsularının suladığı ovalar, Toroslar, Amanos Dağları, Amanos ve Kilikia geçitleri ile coğrafi bir spektruma sahiptir Fig. 2, Reel ve Yastı, 2016: 3.

    Tarihte bir hayli kentin mukadderatı iktidarın gücüyle beslenmiştir. Neronias-Eirenopolis de bu kentler arasındadır. Roma İmparatorluğu’nun eforu ve himayesi altında varlığını sürdüren Neronias-Eirenopolis, öteki özelliklerinin yanı gizeme bir hayli değişik sikke tipiyle dahi kültürel zenginliğini göstermektedir. Tarihsel süreç içinde değişen siyasi şartlar sebebiyle de kent zamanla daha önceki ehemmiyetini kaybetmiştir. Yeni başlatılan kurtarma kazısı uzun zamandır devam eden yüzey araştırmalarının bilgileriyle birleştirildiğinde kent hakkında yeni bilgiler sunacaktır Asıl ve Yastı, 2016: 4.

Erbaa Tapu Müdürlüğü